Matbaa Nedir ve Ne İçin Kullanılır?
Matbaa nedir konusu ile ilgili hazırladığımız blog yazımıza hoş geldiniz. Matbaa konusu ile ilgili sizi bilgilendirmek ve matbaa'nın tarihinden konuşmak istiyoruz. Matbaa işlemini, yazıları, resimleri ya da belirli şekilleri, detaylı materyaller (kağıt, deri, kumaş vb.) üstüne özel bir teknik yardımıyla baskılayarak çıkaran ve aniden çok nüsha durumuna kısa sürede getirebilen makine ya da sistem olarak tanımlayabiliriz. Baskı makinası olarak da tanınmış matbaa, aslen Arapça kökenli bir kelimedir ve baskı evi, basım yeri, basım aleti anlamına gelir.
Matbaanın Tarihi
Matba programı ilk olarak Uzakdoğu’da kullanılmıştır. Bilinen İlk matbaa, ağaç oyma yöntemi kullanılarak, 593 senesinde Çin'de kurulmuş ve arından ilk basılı gazete de 700 senesinde Çin'in Pekin şehrinde çıkarılmıştır. Bununla beraber sekizinci asırda Japonya’da da baskı yapıldığı ve İmparatoriçe Shotoko'nun Budizm’in mübarek yazılarını Sanskrit (Hint dili) dilinde Çin alfabesiyle bastırdığı biliniyor. Tarihte tanınan en eski kusursuz basma kitap olan "Tianemmen ruloları" Çin'de M.S. 868'de basılmış ve meydana getirilmiştir. Tek tek harfler kullanılarak baskı gerçeklştirmeyi da Pi Sheng isminde bir Çinli M.S. 1040'da porselenden meydana getirilmiş harfler kullanarak denemiştir. Sheng, hazırladığı baskıları tamamladıktan sonra meydana getirdiği kalıbı tekrar bir ısıtma işlemine sokarak üzerindeki harfleri birer birer sökmüştür. Bir dahaki baskı amacıyla harfleri hazırlayabilme olanağı yayınlayan bu teknik yardımıyla de şimdilerde “tipo baskı” olarak tanınan baskı türünün temellerini atmıştır.
Matbaa ilk adımlarından bu yana gerektiğince gelişim göstermiş ve şu zamana kadar geldiğimizde tamamiyle dijitaal ortamlar kullanılarak geliştirilen ve üst seviye makineler yardımıyla az hata ve kayıpla meydana getirilen baskıları iftiharla sunmaktadır. Günlük hayatta kullanmakta olduğumuz kitap, gazete, kartvizit, broşür, dergi, katalog vb. mamüller matbaada üretilerek rahatlıkla çoğaltılmakta ve geniş kitlelere ulaştırılmaktadır.
Matbaanın Batıya Transferi
Yapılan incelemelerde meydana çıkarılan Tun-Huang mağarasındaki buluntular yardımıyla, matbaayı Çinlilerden edinen Uygurların dokuzuncu asır itibarıyla baskı işlemleri yaptığını biliyoruz. Diğer taraftan, bağımsız mı geliştirildiği yoksa Çin'den mi geldiği net biçimde bilinmese de, Mısır'da dördüncü asır itibarıyla kumaşlar üstüne ağaç oyma kalıplarla baskı uygulanıyordu. Benzer teknikle Arapça yazıların basılması dokuzuncu ve onuncu asırlarda tekrar Mısır'da yapılmıştır.
Türklerin Matbaa ile Tanışması
Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu Tübitak'ın Bilim ve Teknik Dergisinin 1993 Ağustos tarihli 309. sayısında Türklerin M.S. sekizinci asırda bile matbaayı bildikleri ve baskı yöntemini kullandıkları şu şekilde iletiliyor; “Basım işinin bulunması Çinliler ve Türklere aittir. Berlin-Brandenburg Bilimler Akademisince oluşturulan incelemelerde Doğu Türkistan'da yaşamış Türk halklarının dilleri ve kültürleri inceleniyor. Turfan yöresinde oluşturulan kazılar ve elde edilen ip uçları basım işinin Türkiye'de sanıldığı gibi, ilk defa Mainz'li Alman Johannes Gutenberg doğrulusunda bulunmadığını buna karşılık M.S. 8. asırda Doğu Türkistan'da bulunduğunu meydana çıkarıyor".
Türkiye'de Matbaanın İlk Kullanımı
Türkiye de ilk olarak matbaa gerektiğince gecikmeli olarak 1729 senesinde ibrahim Müteferrika doğrulusunda kurulduğu bilinmektedir.